DKN.5131.6.2023

 

                                                           

DECYZJA

Na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 775, ze zm.), art. 7 ust. 1 oraz art. 60, art. 101 i art. 103 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1781), a także art. 57 ust. 1 lit. a) i h), art. 58 ust. 2 lit. e) oraz i), art. 83 ust. 1 i ust. 2, art. 83 ust. 4 lit. a) w związku z art. 33 ust. 1 oraz art. 34 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, Dz. Urz. UE L 127 z 23.05.2018, str.2 oraz Dz. Urz. UE L 74 z 4.03.2021, str. 35), zwanego dalej „rozporządzeniem 2016/679”, po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych przez ENEA S.A. z siedzibą w P. [ul….] Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych,

1)  stwierdzając naruszenie przez ENEA S.A. z siedzibą w P. [ul…] przepisów:

a)  art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, polegające na niezgłoszeniu Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych naruszenia ochrony danych osobowych bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia,

b)  art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, polegające na niezawiadomieniu o naruszeniu ochrony danych osobowych, bez zbędnej zwłoki osoby, której dane dotyczą,

nakłada na ENEA S.A. z siedzibą w P. [ul…] administracyjną karę pieniężną w wysokości 282.960,- PLN (słownie: dwieście osiemdziesiąt dwa tysiące dziewięćset sześćdziesiąt złotych),

2)    nakazuje ENEA S.A. z siedzibą w P. [ul…] zawiadomienie - w terminie 3 dni od dnia doręczenia niniejszej decyzji - osoby, której dane zostały ujawnione w związku z przesłaniem umowy nr […] niewłaściwemu odbiorcy, o naruszeniu ochrony danych osobowych w celu przekazania jej informacji wymaganych zgodnie z art. 34 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, tj.:

a)  opisu charakteru naruszenia ochrony danych osobowych;

b)  imienia i nazwiska oraz danych kontaktowych inspektora ochrony danych lub oznaczenia innego punktu kontaktowego, od którego można uzyskać więcej informacji;

c)  opisu możliwych konsekwencji naruszenia ochrony danych osobowych;

d)  opisu środków zastosowanych lub proponowanych przez administratora w celu zaradzenia naruszeniu - w tym środków w celu zminimalizowania jego ewentualnych negatywnych skutków.

 

Uzasadnienie

Do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, zwanego dalej również „Prezesem UODO” lub „organem nadzorczym”, w dniu […] stycznia 2023 r. wpłynęło pismo z Sądu Okręgowego w P. zawierające informację o toczącej się w nim sprawie z powództwa osoby fizycznej (dalej Podmiot Danych lub Klientka Spółki) przeciwko Enea S.A. z siedzibą w P., zwanej dalej również „Spółką” lub „Administratorem”, o roszczenie z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych. Z ww. pisma wynika, że naruszenie polegało na wysłaniu korespondencji zawierającej umowę łączącą strony z dnia […] marca 2020 r. na nieprawidłowy adres, co skutkowało ujawnieniem osobie nieuprawnionej, która odebrała korespondencję, danych osobowych Klientki Spółki.

W związku z powyższym, pismem z 31 stycznia 2023 r. Prezes UODO, na podstawie art. 58 ust. 1 lit. a) i e) rozporządzenia 2016/679, zwrócił się do Spółki o wyjaśnienie, czy w związku z wysyłką wyżej opisanej umowy do nieuprawnionego odbiorcy została dokonana analiza zdarzenia pod kątem ryzyka naruszenia praw i wolności osób fizycznych niezbędna do oceny, czy doszło do naruszenia ochrony danych skutkującego koniecznością zawiadomienia Prezesa UODO oraz osoby, której dotyczy naruszenie. W piśmie tym zawarto również informację o treści art. 33 ust. 1 i 3 rozporządzenia 2016/679 oraz o możliwych sposobach dokonania zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych. Ponadto Spółka została poinformowana o obowiązku zawiadomienia o naruszeniu osoby, której dane dotyczą, wynikającym z art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679. W odpowiedzi na powyższe, Spółka pismem z 21 lutego 2023 r. o sygn. […] potwierdziła, że naruszenie ochrony danych osobowych polegające na skierowaniu przesyłki zawierającej podpisaną przez Podmiot Danych umowę nr […] na adres innego klienta Spółki miało miejsce. Informację o wystąpieniu ww. zdarzenia Spółka powzięła [...] listopada 2020 r., kiedy to zostało jej doręczone pismo pełnomocnika Klientki Spółki. W wyniku powyższego zdarzenia doszło do naruszenia poufności danych jednej osoby w zakresie: imienia, nazwiska, nr PESEL, danych teleadresowych oraz adresu e-mail. Osobą, która omyłkowo wysłała korespondencję zawierającą dane osobowe Klientki Spółki na niewłaściwy adres (jak wynika z wyjaśnień Spółki) był pracownik podmiotu przetwarzającego, tj. ENEA Centrum Sp. z o.o., która świadczy na rzecz ENEA S.A. usługę wysyłki umów. Ponadto, Spółka wskazała, że na podstawie informacji zebranych w toku czynności wyjaśniających została dokonana ocena pod kątem ryzyka naruszenia praw i wolności osób fizycznych. Na jej podstawie Spółka zakwalifikowała ww. zdarzenie jako cechujące się małym prawdopodobieństwem wystąpienia skutków w postaci ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, w związku z czym odstąpiono od zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych do Prezesa UODO. Dodatkowo Spółka zaznaczyła, że podjęła wszelkie możliwe działania w celu wykluczenia narażenia Klientki Spółki na jakiekolwiek niebezpieczeństwo, tj. skontaktowała się z nieuprawnionym odbiorcą przesyłki i podjęła czynności, które miały zapobiec wykorzystaniu lub przekazaniu danych osobowych Klientki Spółki zawartych w umowie. W dalszej części pisma z 21 lutego 2023 r. Spółka zapewniła, że w procesie wysyłki umów stosuje szereg rozwiązań technicznych i organizacyjnych, które mają na celu minimalizowanie ryzyka pomyłki mogącej skutkować naruszeniem ochrony danych osobowych. Z uwagi na fakt, że rozwiązania te obowiązują również w podmiocie przetwarzającym, Spółka zleciła przeprowadzenie audytu w zakresie stosowania się do wewnętrznej regulacji Grupy ENEA przez pracowników Zespołu Umów Wschód 3 Enea Centrum, w którym doszło do naruszenia.

Z powodu braku zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu oraz braku zawiadomienia o naruszeniu ochrony danych osobowych osoby, której danych dotyczyło naruszenie, 9 marca 2023 r. Prezes UODO wszczął z urzędu wobec ENEA S.A. postępowanie administracyjne w tym przedmiocie. W zawiadomieniu o wszczęciu postępowania dodatkowo zwrócono się do Spółki o przedłożenie analizy ryzyka przeprowadzonej dla naruszenia ochrony danych osobowych Podmiotu Danych oraz wskazanie, na jakiej podstawie Spółka uznała, że zaistniałe naruszenie nie wymaga zgłoszenia do organu nadzorczego ani nie skutkuje koniecznością zawiadomienia osoby, której danych dotyczy zdarzenie.

Z odpowiedzi, której ENEA S.A. udzieliła pismem z 22 marca 2023 r., wynika, że wysyłka umowy zawartej przez Podmiot Danych ze Spółką na adres nieuprawnionej osoby miała miejsce [...] lipca 2020 r. Spółka powzięła informację o zdarzeniu [...] listopada 2020 r., kiedy otrzymała pismo pełnomocnika Klientki Spółki, w którym wskazano, że nieuprawniony odbiorca poinformował Klientkę Spółki o odebraniu przesyłki zawierającej umowę, jak również przekazał jej otrzymany egzemplarz umowy. Na podstawie ww. okoliczności Spółka oceniła, że jest mało prawdopodobne, aby przesłanie umowy Klientki Spółki na adres osoby trzeciej, która sama ujawniła swoją tożsamość oraz dane kontaktowe, „wywołało dalsze ryzyko (oprócz samego zapoznania się Odbiorcy z danymi Klientki) naruszenia praw lub wolności Klientki. Z tych samych względów Spółka uznała, że tym bardziej nie zachodzi wysokie ryzyko naruszenia praw i wolności Klientki”. Jednocześnie ENEA S.A. oświadczyła, że dysponuje kopią nagrania rozmowy, w trakcie której nieuprawniony odbiorca złożył oświadczenie o zachowaniu w poufności danych, które omyłkowo zostały mu udostępnione oraz, że nie przekazał tych danych innym osobom ani nie posiada kopii dokumentów zawierających dane osobowe Klientki Spółki.    

Po zapoznaniu się z całością materiału dowodowego zebranego w sprawie Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych zważył, co następuje:

Zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 12 rozporządzenia 2016/679, „naruszenie ochrony danych osobowych” jest naruszeniem bezpieczeństwa prowadzącym do przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia, utracenia, zmodyfikowania, nieuprawnionego ujawnienia lub nieuprawnionego dostępu do danych osobowych przesyłanych, przechowywanych lub w inny sposób przetwarzanych.

Art. 33 ust. 1 i 3 rozporządzenia 2016/679 stanowi, że w przypadku naruszenia ochrony danych osobowych, administrator bez zbędnej zwłoki - w miarę możliwości, nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia - zgłasza je organowi nadzorczemu właściwemu zgodnie zart. 55, chyba że jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Do zgłoszenia przekazanego organowi nadzorczemu po upływie 72 godzin dołącza się wyjaśnienie przyczyn opóźnienia. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, musi co najmniej: a) opisywać charakter naruszenia ochrony danych osobowych, w tym w miarę możliwości wskazywać kategorie i przybliżoną liczbę osób, których dane dotyczą, oraz kategorie i przybliżoną liczbę wpisów danych osobowych, których dotyczy naruszenie; b) zawierać imię i nazwisko oraz dane kontaktowe inspektora ochrony danych lub oznaczenie innego punktu kontaktowego, od którego można uzyskać więcej informacji; c) opisywać możliwe konsekwencje naruszenia ochrony danych osobowych; d) opisywać środki zastosowane lub proponowane przez administratora w celu zaradzenia naruszeniu ochrony danych osobowych, w tym w stosownych przypadkach środki w celu zminimalizowania jego ewentualnych negatywnych skutków.

Z kolei na podstawie art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, w sytuacji gdy istnieje możliwość wystąpienia wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator jest zobowiązany bez zbędnej zwłoki zawiadomić o naruszeniu osobę, której dane dotyczą. Art. 34 ust. 2 rozporządzenia 2016/679 stanowi, że prawidłowe zawiadomienie powinno:

1)  jasnym i prostym językiem opisywać charakter naruszenia ochrony danych osobowych;

2)  zawierać przynajmniej informacje i środki, o których mowa w art. 33 ust. 3 lit. b), c) i d) rozporządzenia 2016/679, tj.:

a)  imię i nazwisko oraz dane kontaktowe inspektora ochrony danych lub oznaczenie innego punktu kontaktowego, od którego można uzyskać więcej informacji;

b)  opis możliwych konsekwencji naruszenia ochrony danych osobowych;

c)  opis środków zastosowanych lub proponowanych przez administratora w celu zaradzenia naruszeniu ochrony danych osobowych, w tym w stosownych przypadkach środków w celu zminimalizowania jego ewentualnych negatywnych skutków.

Z analizy ww. przepisów wynika zatem, że w zależności od tego, z jakim poziomem ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych administrator ma do czynienia, inaczej kształtują się jego obowiązki w stosunku do organu nadzorczego, a także osób, których dane dotyczą. Jeżeli w wyniku analizy administrator stwierdził, że prawdopodobieństwo zaistnienia ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych jest małe, nie jest on zobligowany do zgłoszenia naruszenia Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Wskazane naruszenie musi jedynie wpisać do wewnętrznej ewidencji naruszeń. W przypadku stwierdzenia ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, obowiązkiem administratora jest zgłoszenie naruszenia ochrony danych Prezesowi UODO, jak również umieszczenie wpisu w wewnętrznej ewidencji naruszeń. Wystąpienie wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, oprócz wpisu w ewidencji naruszeń, wymaga od administratora podjęcia odpowiednich działań, zarówno wobec organu nadzorczego (zgłoszenie naruszenia ochrony danych), ale także również wobec osób, których dane dotyczą. W przypadku naruszeń ochrony danych osobowych, które mogą powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą, rozporządzenie 2016/679 wprowadza bowiem dodatkowy obowiązek niezwłocznego zawiadomienia podmiotu danych przez administratora, chyba że ten podjął działania prewencyjne przed zaistnieniem naruszenia albo działania zaradcze po wystąpieniu naruszenia (art. 34 ust. 3 rozporządzenia 2016/679).

Jak wynika z powyższego, w przypadku wykrycia przez administratora naruszenia ochrony danych osobowych, w pierwszej kolejności konieczne jest dokonanie analizy pod kątem wystąpienia ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Administrator zwolniony jest z obowiązku powiadamiania organu nadzorczego o naruszeniu, jeśli  przeprowadzone badanie wykaże, że istnieje co najwyżej małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Należy jednak mieć na względzie fakt, iż organ nadzorczy będzie mógł zwrócić się do administratora o uzasadnienie decyzji o niezgłaszaniu naruszenia, w związku z tym wnioski z przeprowadzonej analizy należy odnotować w wewnętrznej ewidencji naruszeń. Warto przy tym przypomnieć, że w Wytycznych Europejskiej Rady Ochrony Danych (EROD) nr 9/2022[1] przyjętych 28 marca 2023 r., zwanych dalej Wytycznymi 9/2022, znajdują się rekomendacje dotyczące zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu.

Należy podkreślić, że oceny ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby fizycznej powinno się dokonać przez pryzmat osoby zagrożonej, a nie interesów administratora. Jest to szczególnie ważne, ponieważ w oparciu o zawiadomienie o naruszeniu ochrony danych osobowych osoba fizyczna może sama dokonać oceny, czy w jej opinii incydent bezpieczeństwa może powodować dla niej negatywne konsekwencje i podjąć odpowiednie działania zaradcze. Również w oparciu o informacje przekazane przez administratora dotyczące opisu charakteru naruszenia i zastosowanych lub proponowanych środkach w celu zaradzenia naruszeniu, osoba fizyczna może dokonać oceny, czy po zaistniałym naruszeniu administrator danych nadal daje rękojmię należytego przetwarzania jej danych osobowych w sposób zapewniający ich bezpieczeństwo. Brak zawiadomienia o naruszeniu ochrony danych osobowych osoby fizycznej w przypadku wystąpienia wysokiego ryzyka naruszenia jej praw lub wolności pozbawia ją nie tylko możliwości odpowiedniej reakcji na naruszenie, ale również możliwości dokonania samodzielnej oceny naruszenia, które przecież dotyczy jej danych osobowych i może powodować dla niej poważne konsekwencje. Natomiast brak zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych pozbawia organ nadzorczy możliwości odpowiedniej reakcji na naruszenie, która polega nie tylko na ocenie ryzyka naruszenia dla praw lub wolności osoby fizycznej, ale również w szczególności na weryfikacji, czy administrator zastosował właściwe środki w celu zaradzenia naruszeniu i zminimalizowania negatywnych skutków dla osób, których dane dotyczą, jak również, czy zastosował odpowiednie środki bezpieczeństwa w celu zminimalizowania ryzyka ponownego wystąpienia naruszenia.

Zgłaszanie naruszeń ochrony danych osobowych przez administratorów stanowi zatem skuteczne narzędzie przyczyniające się do realnej poprawy bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych. Zgłaszając naruszenie organowi nadzorczemu, administratorzy informują Prezesa UODO, czy w ich ocenie wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób, których dane dotyczą oraz - jeśli takie ryzyko wystąpiło - to czy przekazali stosowne informacje osobom fizycznym, na które naruszenie wywiera wpływ. W uzasadnionych przypadkach mogą również przekazać informację, że powiadomienie w ich ocenie nie jest konieczne ze względu na spełnienie warunków określonych w art. 34 ust. 3 lit. a) i b) rozporządzenia 2016/679. Prezes UODO dokonuje weryfikacji oceny dokonanej przez administratora i może - jeżeli administrator nie zawiadomił osób, których dane dotyczą - zażądać od niego takiego zawiadomienia. Zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych pozwalają organowi nadzorczemu na właściwą reakcję mogącą ograniczyć skutki takich naruszeń, bowiem administrator ma obowiązek podjęcia skutecznych działań zapewniających ochronę osobom fizycznym i ich danym osobowym, które z jednej strony pozwolą na kontrolę skuteczności dotychczasowych rozwiązań, a z drugiej ocenę modyfikacji i usprawnień służących zapobieżeniu nieprawidłowościom analogicznym do objętych naruszeniem. Natomiast zawiadomienie osób fizycznych o naruszeniu zapewnia możliwość przekazania tym osobom informacji na temat ryzyka związanego z naruszeniem oraz wskazania działań, jakie osoby te mogą podjąć, aby uchronić się przed potencjalnymi negatywnymi skutkami naruszenia (umożliwia to osobie fizycznej dokonanie samodzielnej oceny naruszenia w kontekście możliwości materializacji negatywnych konsekwencji dla takiej osoby i podjęcia decyzji o zastosowaniu lub braku zastosowania działań zaradczych).

ENEA S.A., z uwagi na skalę i przedmiot swojej działalności tj. handel i wytwarzanie energii elektrycznej, przetwarza dane osobowe bardzo dużej ilości klientów, z którymi zawiera m.in. umowy sprzedaży energii elektrycznej. W rozpatrywanym przypadku z danymi osobowymi Klientki Spółki zawartymi w umowie łączącej strony, tj.: numerem PESEL, imieniem i nazwiskiem, danymi teleadresowymi oraz adresem e-mail, zapoznała się osoba nieuprawniona. Nie ulega więc wątpliwości, że w oparciu o ujawnione dane można łatwo zidentyfikować Podmiot Danych. Ponadto, ujawnione zostały dane związane z faktem zawarcia umowy i jej treścią.

W konsekwencji, sama ocena naruszenia przeprowadzona przez administratora pod kątem ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych niezbędna do stwierdzenia, czy doszło do naruszenia ochrony danych skutkującego koniecznością zawiadomienia Prezesa UODO (art. 33 ust. 1 i 3 rozporządzenia 2016/679) oraz osób, których dotyczy naruszenie (art. 34 ust. 1 i 2 rozporządzenia 2016/679), powinna być, jak należy raz jeszcze podkreślić, dokonana przez pryzmat osoby dotkniętej naruszeniem. Przypadkowe ujawnienie danych osobowych nawet jednej zidentyfikowanej osobie może prowadzić do zwiększenia skali naruszenia i tym samym ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą. Jednocześnie Administrator nie wykazał, zgodnie z zasadą rozliczalności, o której mowa w art. 5 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, że jego klient, na adres którego została wysłana umowa z danymi Klientki Spółki, może zostać uznany za tzw. zaufanego odbiorcę. Z wyjaśnień, których Spółka udzieliła pismem z dnia 22 marca 2023 r. wynika, że odstąpiła od zgłoszenia przedmiotowego naruszenia do organu nadzorczego, ponieważ „zakwalifikowała naruszenie jako cechujące się małym prawdopodobieństwem wystąpienia skutków w postaci ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych”. Dokonaną ocenę ryzyka oparto na przekonaniu, że osoba, która weszła w posiadanie umowy jest tzw. „uczciwym znalazcą”, gdyż „wykazała się świadomością ochrony danych osobowych, inicjatywą w celu skontaktowania się z Klientką, a także podała swoją tożsamość i dane kontaktowe.” Biorąc powyższe pod uwagę, Spółka oceniła, „że jest mało prawdopodobne aby przesłanie umowy Klientki na adres Odbiorcy wywołało dalsze ryzyko (oprócz samego zapoznania się Odbiorcy z danymi Klientki) naruszenia praw lub wolności Klientki.”

Dla lepszego zobrazowania przypadków naruszeń ochrony danych osobowych, w wyniku których doszło do przypadkowego ujawnienia danych osobie nieuprawnionej, należy odnieść się do Wytycznych 9/2022, gdzie wskazano przypadek naruszenia dotyczącego poufności danych polegający na omyłkowym ujawnieniu danych osobowych stronie trzeciej lub innemu odbiorcy w sytuacji, gdy dane te zostaną przypadkowo wysłane do niewłaściwego działu organizacji lub do organizacji dostawców, z której usług administrator korzysta. Administrator ma podstawy, aby wówczas uznać nieuprawnionego odbiorcę za zaufanego, ponieważ pozostaje z takim podmiotem w stałych stosunkach, zna stosowane u niego procedury i może ufać odbiorcy na tyle aby móc racjonalnie oczekiwać, że odbiorca nie odczyta omyłkowo wysłanych danych lub nie uzyska wglądu do nich, jak również wypełni polecenie ich odesłania. Nawet w sytuacji, gdy do danych uzyskany został wgląd, administrator nadal może mieć zaufanie do odbiorcy, że nie podejmie on żadnych nieodpowiednich działań i zwróci dane niezwłocznie do administratora. Jak wskazuje dalej EROD, w opisanym wyżej przypadku administrator w ocenie ryzyka przeprowadzonej w następstwie naruszenia może uwzględnić fakt, że odbiorca jest osobą zaufaną. Taka sytuacja nie zachodzi jednak w omawianym przypadku. Inny klient Spółki, do którego omyłkowo została skierowana korespondencja z umową zawierającą dane osobowe Podmiotu Danych, nie pozostaje ze Spółką w relacjach pozwalających na przyjęcie, że jest on zaufanym odbiorcą, stosownie do powyższego stanowiska EROD.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, że niezrozumiałe jest stanowisko Spółki, że już z treści pisma pełnomocnika Klientki wywnioskowano, że odbiorca jest „uczciwym znalazcą” i w oparciu o to przekonanie dokonano oceny ryzyka zupełnie bagatelizując fakt, że doszło do ujawnienia nieuprawnionej osobie danych osobowych Klientki Spółki. Bez znaczenia jest również fakt, że dane zostały udostępnione tylko jednej zidentyfikowanej osobie. W sytuacji dostarczenia omyłkowej korespondencji osobie znanej Administratorowi, np. innemu klientowi, który poinformował Podmiot Danych o pomyłce Spółki, brak jest gwarancji, że intencje tej osoby nie ulegną zmianie. Nie bez znaczenia jest tutaj również czas, jaki upłynął od dnia, w którym miało miejsce zdarzenie do momentu stwierdzenia naruszenia. Między datą wysyłki umowy z danymi osobowymi Klientki Spółki na adres nieuprawnionej osoby ([...] lipca 2020 r.) a zawiadomieniem otrzymanym od pełnomocnika Klientki ([...] listopada 2020 r.) upłynęły ponad 4 miesiące, w trakcie których możliwe było bezprawne użycie tych danych osobowych w celach naruszających jej prawa i interesy.

Na powyższą ocenę nie ma także wpływu fakt uzyskania oświadczenia niewłaściwego odbiorcy o zachowaniu w poufności danych Klientki Spółki oraz, że nie przekazał ich osobom trzecim, ani nie posiada kopii tych danych. Nie ma bowiem pewności, czy przed nagraniem oświadczenia osoba ta nie wykonała kopii lub też nie utrwaliła zawartych w treści umowy danych osobowych w inny sposób, np. poprzez ich spisanie. Również Spółka nie ma możliwości faktycznej weryfikacji oświadczenia, że nieuprawniony odbiorca nie przekazał danych Klientki Spółki osobom trzecim ani nie posiada kopii tych danych. Z wyjaśnień Spółki wynika, że na etykiecie przesyłki prawidłowo oznaczono imię i nazwisko Klientki Spółki, więc osoba, na której adres skierowana została ta przesyłka, mogła się zorientować, że korespondencja nie jest przeznaczona dla niej, a mimo to otworzyła kopertę i zapoznała się z jej zawartością. Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyroku z dnia 21 stycznia 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 1353/21, wskazał, że „(…) nie ma bowiem pewności, że przed tymi czynnościami osoba ta nie wykonała np. kserokopii lub też nie utrwaliła danych osobowych zawartych w treści dokumentu w inny sposób, np. poprzez ich spisanie. Samo dokonanie czynności wskazanych w oświadczeniach złożonych przez Osobę trzecią - nieuprawnionego odbiorcę - nie daje gwarancji, że intencje takiej osoby obecnie lub w przyszłości nie zmienią się, a ewentualne konsekwencje posłużenia się takimi kategoriami danych mogą być znaczące dla osób, których dane objęte zostały naruszeniem”. Należy jeszcze raz podkreślić, że oświadczenie złożone przez nieuprawnionego adresata nie przesądza o tym, że jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych oraz nie wyklucza przyjęcia, że wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą. Należy jeszcze raz wskazać, że dane osobowe zostały udostępnione nieuprawnionemu odbiorcy, co oznacza, że nastąpiło naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do nieuprawnionego ujawnienia danych osobowych, nieuprawnionego odbiorcy nie można uznać za „odbiorcę zaufanego”, a zakres tych danych przesądza o tym, że wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Z pisma z dnia [...] stycznia 2023 r., które Sąd Okręgowy w P. skierował do Prezesa UODO wynika, że Klientka Spółki wystąpiła z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych przez Spółkę. Wystąpienie Podmiotu Danych z roszczeniem zapłaty odszkodowania za poniesioną szkodę w opinii Prezesa UODO potwierdza, że przedstawiona w pismach Spółki ocena ryzyka dokonana w przedmiotowej sprawie nie uwzględnia perspektywy Klientki Spółki, która w wyniku naruszenia ochrony jej danych osobowych, z wysokim prawdopodobieństwem, poniosła szkodę niemajątkową.

Jak wskazują Wytyczne 9/2022, naruszenie ochrony danych osobowych może potencjalnie wywołać szereg negatywnych skutków dla osób fizycznych, których dane są przedmiotem naruszenia. Wśród możliwych skutków naruszenia EROD wymienia: uszczerbek fizyczny, szkody materialne lub niemajątkowe. Jako przykłady takich szkód wymienione są m.in.: dyskryminacja, kradzież tożsamości lub oszustwo dotyczące tożsamości, straty finansowe, naruszenie dobrego imienia, naruszenie poufności danych osobowych oraz znaczna szkoda gospodarcza lub społeczna. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że z uwagi na zakres danych objęty przedmiotowym naruszeniem ochrony danych osobowych, w tym numer ewidencyjny PESEL wraz z imieniem i nazwiskiem, istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia wymienionych powyżej szkód.

Przede wszystkim należy podkreślić, że zaistniałe naruszenie ochrony danych osobowych dotyczyło numeru ewidencyjnego PESEL, czyli jedenastocyfrowego symbolu numerycznego, który jednoznacznie identyfikuje osobę fizyczną, zawierającego m.in.: datę urodzenia oraz oznaczenie płci, a więc ściśle powiązanego ze sferą prywatną osoby fizycznej oraz podlegającego również, jako krajowy numer identyfikacyjny, wyjątkowej ochronie na gruncie art. 87 rozporządzenia 2016/679 - będącego daną o szczególnym charakterze i takiej szczególnej ochrony wymagającego. Nr PESEL służy jako dana identyfikująca każdą osobę i jest powszechnie używany w kontaktach z różnymi instytucjami oraz w obiegu prawnym. Nr PESEL wraz z imieniem i nazwiskiem w sposób jednoznaczny identyfikuje osobę fizyczną, w sposób pozwalający przypisać negatywne skutki naruszenia (np. kradzież tożsamości, wyłudzenie pożyczki) tej konkretnej osobie. Ponadto należy wziąć pod uwagę, że w wyniku przedmiotowego naruszenia ochrony danych osobowych doszło do udostępnienia osobie nieuprawnionej tego numeru ewidencyjnego wraz z imieniem i nazwiskiem Klientki Spółki, które to zestawienie danych bywa wystarczające do „podszycia się” pod podmiot tych danych i zaciągnięcia w imieniu i na szkodę takiego podmiotu np. zobowiązań pieniężnych (vide:  https://www.bik.pl/poradnik-bik/wyludzenie-kredytu-tak-dzialaja-oszusci - gdzie opisano przypadek, w którym: „Tylko imię, nazwisko i numer PESEL wystarczyły oszustom, by wyłudzić kilkanaście kredytów w sumie na dziesiątki tysięcy złotych. Nic więcej się nie zgadzało: ani numer dowodu osobistego, ani adres zamieszkania”).Nie sposób również pominąć, że analizowane naruszenie ochrony danych osobowych dotyczyło także danych teleadresowych, które jak powszechnie się przyjmuje obejmują adres zamieszkania lub pobytu i numer telefonu Klientki Spółki oraz jej adres e-mail. W ocenie ryzyka kluczowym czynnikiem jest rodzaj i wrażliwość danych osobowych ujawnionych w wyniku naruszenia. W Wytycznych 9/2022 podkreślono, że zbiór różnych danych osobowych ma zazwyczaj bardziej wrażliwy charakter niż pojedyncze dane.

Warto w tym miejscu przytoczyć jeden z przykładów znajdujących się w Wytycznych Europejskiej Rady Ochrony Danych 01/2021[2]  (przypadek nr 14, s. 31), odnoszący się do sytuacji „wysłania pocztą przez pomyłkę wysoce poufnych danych osobowych”. W opisanym w ww. wytycznych przypadku doszło do ujawnienia numeru ubezpieczenia społecznego, będącego odpowiednikiem stosowanego w Polsce numeru PESEL. W przypadku tym EROD nie miała wątpliwości, że ujawnione dane w zakresie: imię i nazwisko, adres e-mail, adres pocztowy, numer ubezpieczenia społecznego, wskazują na wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych („zaangażowanie ich [osób poszkodowanych] numeru ubezpieczenia społecznego, a także innych, bardziej podstawowych danych osobowych, dodatkowo zwiększa ryzyko, które można określić jako wysokie”). EROD dostrzega wagę krajowych numerów identyfikacyjnych (w tym przypadku numeru PESEL), podkreślając jednocześnie, że tego typu naruszenie ochrony danych osobowych, a więc obejmujące swym zakresem dane w postaci: imienia i nazwiska, adresu e-mail, adresu korespondencyjnego oraz numeru ubezpieczenia społecznego, wymaga realizacji działań, tj.: powiadomienia organu nadzorczego oraz zawiadomienia o naruszeniu osób, których dane dotyczą.

Europejska Rada Ochrony Danych nie ma najmniejszych wątpliwości, że indywidualnie nadany numer jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną powinien podlegać szczególnej ochronie, a jego ujawnienie nieuprawnionym podmiotom może wiązać się z wysokim ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.

Na fakt, że dane jednoznacznie identyfikujące osobę fizyczną mogą powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności EROD wskazuje również w innych przykładach podanych w Wytycznych 01/2021. W pkt 65 i 66 Wytycznych 01/2021 wskazano: „(…) Naruszone dane pozwalają na jednoznaczną identyfikację osób, których dane dotyczą, i zawierają inne informacje na ich temat (w tym płeć, datę i miejsce urodzenia), ponadto mogą być wykorzystywane przez atakującego do odgadnięcia haseł klientów lub do przeprowadzenia kampanii spear phishingowej skierowanej do klientów banku. Z tych powodów uznano, że naruszenie ochrony danych prawdopodobnie spowoduje wysokie ryzyko naruszenia praw i wolności wszystkich osób, których dane dotyczą. W związku z tym możliwe jest wystąpienie szkód materialnych (np. strat finansowych) i niematerialnych (np. kradzieży tożsamości lub oszustwa)”.

Podobnych wątpliwości (że ujawnienie numeru PESEL wraz z innymi danymi osobowymi może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych) nie miał również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w  wyroku z dnia 22 września 2021 r., sygn. akt II SA/Wa 791/21, stwierdził, że „Nie ulega wątpliwości, że przywołane w wytycznych przykłady szkód mogą wystąpić w przypadku osób, których dane osobowe – w niektórych przypadkach łącznie z numerem ewidencyjnym Pesel lub serią i nr dowodu osobistego – zostały utrwalone na udostępnionych nagraniach. Nie bez znaczenia dla takiej oceny jest możliwość w oparciu o ujawnione dane identyfikacji osób, których dane zostały objęte naruszeniem.”. Dalej Sąd w przywołanym orzeczeniu wskazał, że „Dane zostały bowiem udostępnione nieuprawnionym osobom, co oznacza, że nastąpiło naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do nieuprawnionego ujawnienia danych osobowych, a zakres tych danych obejmujących w niektórych przypadkach również numer ewidencyjny PESEL lub serię i nr dowodu osobistego przesądza o tym, że wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.” Rozważając powyższe kwestie należy przywołać również stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażone w wyroku z dnia 1 lipca 2022 r. wydanym w sprawie o sygn. II SA/Wa 4143/21. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził, iż: „Należy zgodzić się z Prezesem UODO, że utrata poufności numeru PESEL w połączeniu z danymi osobowymi, takimi jak: imię i nazwisko, adres zameldowania, numery rachunków bankowych oraz numer identyfikacyjny nadawany klientom Banku - numer CIF, wiąże się z wysokim ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. W przypadku naruszenia takich danych, jak imię, nazwisko oraz numer PESEL, możliwa jest bowiem kradzież lub sfałszowanie tożsamości skutkująca negatywnymi konsekwencjami dla osób, których dane dotyczą. Dlatego też Bank w przedmiotowej sprawie powinien był bez zbędnej zwłoki, stosownie do art. 34 ust. 1 RODO, zawiadomić osoby, których dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych, tak aby umożliwić im podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych” (podkreślenie własne). Wskazać również należy na wyrok z dnia 31 sierpnia 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 2993/21, w którym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podkreślił, że „(…) organ trafnie przyjął, iż wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw i wolności osób objętych przedmiotowym naruszeniem z uwagi na możliwość łatwej, w oparciu o ujawnione dane, identyfikacji osób, których dane zostały objęte naruszeniem. Dane te bowiem to imię i nazwisko, adres do korespondencji, numer telefonu, numer PESEL osób posiadających polskie obywatelstwo. W tej sytuacji administrator zobowiązany był do zawiadomienia bez zbędnej zwłoki osób, których dane dotyczą, o naruszeniu”. Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyrokach z dnia 15 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 546/22, oraz 21 czerwca 2023 r., sygn. akt II SA/Wa 150/23.

Z ostatniego raportu infoDOK^[3] (który przygotowywany jest w ramach prowadzenia społecznej Kampanii Informacyjnej Systemu DOKUMENTY ZASTRZEŻONE, organizowanej przez Związek Banków Polskich i niektóre banki, pod patronatem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji i we współpracy m.in. z Policją oraz Federacją Konsumentów), wynika, że w III kwartale 2022 r. odnotowano 2089 prób wyłudzeń kredytów i pożyczek. W całym 2020 r. odnotowano 6884 próby wyłudzeń na kwotę 253,8 mln zł, zaś w całym 2021 r. odnotowano 8096 prób wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 336,6 mln zł. Oznacza to, że cały rok 2021 r. pod względem liczby prób wyłudzeń oraz ich kwot był znacząco bardziej niebezpieczny od poprzedniego: nastąpił 17-procentowy wzrost liczby prób wyłudzeń i 32-procentowy wzrost łącznej kwoty tych prób wyłudzeń.

Ponadto, jak wynika z orzecznictwa, wyroki w sprawach wyłudzeń kredytów nie są rzadkością i są wydawane przez polskie sądy w podobnych sprawach od dawna - tytułem przykładu można wskazać na wyrok Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 27 lipca 2016 r. (sygn. akt I C 566/15), w którym oszuści biorący pożyczkę na cudze dane posłużyli się nr PESEL, zmyślonym adresem oraz niewłaściwym numerem dowodu (nieważnym). W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd stwierdził, że:  „W przedmiotowej sprawie powód (...) z siedzibą we W. nabył wierzytelność od (...) Spółka  z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. z siedzibą w W. Stroną umowy pożyczki z dnia 5 maja 2014r. była osoba, która w nieuprawniony sposób użyła danych J. R. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. z siedzibą w W. przelała na wskazany rachunek bankowy kwotę 500 zł.

Kwestią kluczową w niniejszej sprawie było ustalenie, iż pozwana nie zawarła umowy pożyczki, co było zarzutem podnoszonym przez pozwaną w toku całego postępowania.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe oraz analiza dokumentów, załączonych przez stronę powodową, skutkuje tym, iż można jednoznacznie stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie pozwana nie była stroną umowy pożyczki, zawartej w dniu 5 maja 2014 r. Wprawdzie przy jej zawarciu posłużono numerem PESEL pozwanej J. R., lecz wskazane miejsce zamieszkania nie odpowiada miejscu zamieszkania pozwanej. Pozwana J. R. nigdy nie mieszkała w W. Kwota pożyczki została przelana na konto, którego posiadaczem nie była pozwana. W dacie zawarcia umowy pożyczki dowód osobisty nr (...) utracił ważność z dniem 15 marca 2014 r. Nie jest zgodny także numer telefonu komórkowego, wskazany na umowie pożyczki i jej załącznikach z faktycznymi numerami telefonów, jakimi posługiwała się i posługuje pozwana.

W realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd uznał, iż strona pozwana wykazała, że nie była stroną umowy pożyczki będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Umowy zawierane za pomocą środków porozumiewania się na odległość winny wymagać szczegółowej, wnikliwej weryfikacji i taka weryfikacja dokonana w przedmiotowej sprawie prowadzi do wniosku, że stroną umowy pożyczki nie była pozwana”.

Trzeba również mieć na uwadze, że wykonanie przez Administratora jego obowiązku wnikającego z art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 nie może być uzależniane od zaistnienia naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, których danych dotyczy naruszenie ochrony danych osobowych. Podobnie jest w przypadku obowiązku wynikającego z art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 - jak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 września 2021 r. wydanym w sprawie o sygn. II SA/Wa 791/21: „Podkreślić należy, że możliwe konsekwencje zaistniałego zdarzenia nie muszą się zmaterializować. W treści art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 wskazano, że samo wystąpienie naruszenia ochrony danych osobowych, z którym wiąże się ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, implikuje obowiązek zgłoszenia naruszenia właściwemu organowi nadzorczemu, chyba że jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych” (przy czym Sąd ten podobnie orzekł we wcześniej przywoływanym wyroku z dnia 1 lipca 2022 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 4143/21 oraz w wyrokach z dnia 31 sierpnia 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 2993/21, z dnia 15 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 546/22 i z dnia 26 kwietnia 2023 r., sygn. akt II SA/Wa 1272/22).

Stosując przepisy rozporządzenia 2016/679 należy mieć na uwadze cel tego rozporządzenia (wyrażony w art. 1 ust. 2), którym jest ochrona podstawowych praw i wolności osób fizycznych, w szczególności ich prawa do ochrony danych osobowych.

Z kolei ochrona osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych jest jednym z praw podstawowych (zdanie pierwsze motywu 1 preambuły). W przypadku jakichkolwiek wątpliwości np. co do wykonania obowiązków przez administratorów - w tym również w sytuacji, gdy doszło do naruszenia ochrony danych osobowych - należy w pierwszej kolejności brać pod uwagę te wartości.

Warto podkreślić, że dokonując oceny pod kątem ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, od której uzależnione jest dokonanie zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych oraz zawiadomienie o naruszeniu osoby, której dane dotyczą, należy łącznie uwzględnić czynnik prawdopodobieństwa i wagę potencjalnych negatywnych skutków. Wysoki poziom któregokolwiek z tych czynników ma wpływ na wysokość ogólnej oceny, od której uzależnione jest wypełnienie obowiązków określonych w art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679. Mając na uwadze, że ze względu na zakres ujawnionych danych osobowych w analizowanym przypadku wystąpiła możliwość zmaterializowania się poważnych negatywnych konsekwencji dla osoby, której dane dotyczą (jak wyżej wykazano), to wagę potencjalnego wpływu na prawa lub wolności osoby fizycznej należy uznać za wysoką. Jednocześnie prawdopodobieństwo wystąpienia wysokiego ryzyka w następstwie przedmiotowego naruszenia nie jest małe i nie zostało wyeliminowane. Tym samym stwierdzić należy, że w związku z przedmiotowym naruszeniem wystąpiło wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą, co w konsekwencji determinuje obowiązek dokonania zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu oraz zawiadomienia o naruszeniu Podmiotu Danych.

W Wytycznych 9/2022 EROD wskazując czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie ryzyka, odsyła do motywów 75 i 76 rozporządzenia 2016/679, które sugerują, że administrator powinien uwzględnić zarówno prawdopodobieństwo wystąpienia, jak i powagę zagrożenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą. W przypadku naruszenia ochrony danych osobowych administrator powinien skupić swoją uwagę na wynikającym z faktu naruszenia ryzyku wpływu naruszenia na osobę fizyczną. Zatem, oceniając ryzyko dla osoby fizycznej powstałe w wyniku naruszenia ochrony danych osobowych, administrator powinien wziąć pod uwagę konkretne okoliczności naruszenia, w tym dotkliwość potencjalnego wpływu oraz prawdopodobieństwo jego wystąpienia. W związku z powyższym, przy ocenie ryzyka, EROD zaleca uwzględnienie takich kryteriów, jak: rodzaj naruszenia, charakter, wrażliwość i ilość danych osobowych, a także łatwość identyfikacji, ponieważ mogą one mieć wpływ na poziom ryzyka dla osób fizycznych. Ryzyko naruszenia praw i wolności osoby fizycznej zgodnie z Wytycznymi 9/2022 będzie większe, gdy konsekwencje naruszenia są poważniejsze, jak również wtedy, gdy wzrasta prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Wytyczne wskazują aby, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości administrator zgłosił naruszenie, nawet jeśli taka ostrożność mogłaby się okazać nadmierna.

Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w przedmiotowym przypadku występuje wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osoby objętej przedmiotowym naruszeniem, co z kolei skutkuje powstaniem po stronie Spółki obowiązku zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu, zgodnie z art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, w którym muszą się znaleźć informacje określone w art. 33 ust. 3 rozporządzenia 2016/679 oraz zawiadomienia tej osoby o naruszeniu, zgodnie z art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, w którym muszą się znaleźć informacje określone w art. 34 ust. 2 rozporządzenia 2016/679. Spółka, która z uwagi na charakter swojej działalności przetwarza dane osobowe na masową skalę, powinna mieć wiedzę o wynikających z przepisów prawa obowiązkach związanych ze stwierdzeniem naruszenia ochrony danych osobowych. Informowanie Administratora o spoczywających na nim obowiązkach w zakresie ochrony danych osobowych, jak również doradzanie Administratorowi, należy również do zadań powołanego w Spółce inspektora ochrony danych. Wiedzę w tym zakresie Spółka powinna także posiadać z uwagi na wcześniej wydaną wobec niej decyzję nakładającą administracyjną karę pieniężną za naruszenie art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, polegające na niezgłoszeniu naruszenia ochrony danych osobowych Prezesowi UODO (decyzja z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. DKN.5131.7.2020.111638), tym bardziej, że skarga Administratora na tę decyzję została oddalona prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia […] stycznia 2022 r. (sygn. akt II SA/Wa 1353/21).

Odnosząc się do obowiązku Administratora określonego w art. 34 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, Prezes UODO stwierdził, iż Administrator (biorąc pod uwagę charakter naruszenia oraz kategorie danych, które uległy naruszeniu) powinien wskazać osobie, której dane dotyczą, najbardziej prawdopodobne, negatywne konsekwencje naruszenia jej danych osobowych. Z całą pewnością w przypadku naruszenia takich danych, jak imię, nazwisko oraz numer ewidencyjny PESEL, należy wskazać przede wszystkim na możliwą kradzież lub sfałszowanie tożsamości poprzez uzyskanie przez osoby trzecie, na szkodę osoby, której dane naruszono, pożyczek w instytucjach pozabankowych bądź wyłudzenia ubezpieczenia lub środków z ubezpieczenia, co może spowodować negatywne konsekwencje związane z próbą przypisania osobie, której dane dotyczą, odpowiedzialności za dokonanie takiego oszustwa. Opis możliwych konsekwencji powinien bowiem odzwierciedlać ryzyko naruszenia praw lub wolności tej osoby, tak aby umożliwić jej podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych.

W sytuacji, gdy na skutek naruszenia ochrony danych osobowych, występuje wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych administrator zobowiązany jest wdrożyć wszelkie odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, by od razu stwierdzić naruszenie ochrony danych osobowych i szybko poinformować organ nadzorczy, jak również osoby, których dane dotyczą. Administrator powinien zrealizować przedmiotowy obowiązek możliwie najszybciej.

W motywie 85 preambuły rozporządzenia 2016/679 wyjaśniono: „Przy braku odpowiedniej i szybkiej reakcji naruszenie ochrony danych osobowych może skutkować powstaniem uszczerbku fizycznego, szkód majątkowych lub niemajątkowych u osób fizycznych, takich jak utrata kontroli nad własnymi danymi osobowymi lub ograniczenie praw, dyskryminacja, kradzież lub sfałszowanie tożsamości, strata finansowa, nieuprawnione odwrócenie pseudonimizacji, naruszenie dobrego imienia, naruszenie poufności danych osobowych chronionych tajemnicą zawodową lub wszelkie inne znaczne szkody gospodarcze lub społeczne. Dlatego natychmiast po stwierdzeniu naruszenia ochrony danych osobowych administrator powinien zgłosić je organowi nadzorczemu bez zbędnej zwłoki, jeżeli to wykonalne, nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia, chyba że administrator jest w stanie wykazać zgodnie z zasadą rozliczalności, że jest mało prawdopodobne, by naruszenie to mogło powodować ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Jeżeli nie można dokonać zgłoszenia w terminie 72 godzin, zgłoszeniu powinno towarzyszyć wyjaśnienie przyczyn opóźnienia, a informacje mogą być przekazywane stopniowo, bez dalszej zbędnej zwłoki”.

Z kolei w motywie 86 preambuły rozporządzenia 2016/679 wskazano: „Administrator powinien bez zbędnej zwłoki poinformować osobę, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych, jeżeli może ono powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności tej osoby, tak aby umożliwić tej osobie podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych. Informacja taka powinna zawierać opis charakteru naruszenia ochrony danych osobowych oraz zalecenia dla danej osoby fizycznej co do minimalizacji potencjalnych niekorzystnych skutków. Informacje należy przekazywać osobom, których dane dotyczą, tak szybko, jak jest to rozsądnie możliwe, w ścisłej współpracy z organem nadzorczym, z poszanowaniem wskazówek przekazanych przez ten organ lub inne odpowiednie organy, takie jak organy ścigania. Na przykład potrzeba zminimalizowania bezpośredniego ryzyka wystąpienia szkody będzie wymagać niezwłocznego poinformowania osób, których dane dotyczą, natomiast wdrożenie odpowiednich środków przeciwko takim samym lub podobnym naruszeniom ochrony danych może uzasadniać późniejsze poinformowanie”.

Zawiadamiając bez zbędnej zwłoki podmiot danych, administrator umożliwia osobie podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych w celu ochrony praw lub wolności przed negatywnymi skutkami naruszenia. Art. 34 ust. 1 i 2 rozporządzenia 2016/679 ma na celu nie tylko zapewnienie możliwie najskuteczniejszej ochrony podstawowych praw lub wolności podmiotów danych, ale także realizację zasady przejrzystości, która wynika z art. 5 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2016/679 (por. Witold Chomiczewski [w:] RODO. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Komentarz. red. E. Bielak – Jomaa,  D. Lubasz, Warszawa 2018). Właściwe wywiązanie się z obowiązku określonego w art. 34 rozporządzenia 2016/679 ma zapewnić osobom, których dane dotyczą - szybką i przejrzystą informację o naruszeniu ochrony ich danych osobowych wraz z opisem możliwych konsekwencji naruszenia ochrony danych osobowych oraz środków, które mogą one podjąć w celu zminimalizowania jego ewentualnych negatywnych skutków. Postępując zgodnie z prawem i wykazując dbałość o interesy osób, których dane dotyczą, administrator powinien był bez zbędnej zwłoki zapewnić osobom, których dane dotyczą, możliwość jak najlepszej ochrony danych osobowych. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest przynajmniej wskazanie tych informacji, które wymienione są w art. 34 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, z którego to obowiązku administrator nie wywiązał się. Administrator podejmując zatem decyzję o niezawiadomieniu o naruszeniu organu nadzorczego, jak i osoby, której dane dotyczą, w praktyce pozbawił Podmiot Danych, przekazanej bez zbędnej zwłoki, rzetelnej informacji o naruszeniu ochrony danych osobowych i możliwości przeciwdziałania potencjalnym szkodom.

W konsekwencji należy stwierdzić, że Administrator nie dokonał zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu w wykonaniu obowiązku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 oraz nie zawiadomił bez zbędnej zwłoki osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony jej danych, zgodnie z art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, co oznacza naruszenie przez Administratora tych przepisów.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 34 ust. 4 rozporządzenia 2016/679, jeżeli administrator nie zawiadomił jeszcze osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych, organ nadzorczy - biorąc pod uwagę prawdopodobieństwo, że to naruszenie ochrony danych osobowych spowoduje wysokie ryzyko - może od niego tego zażądać lub może stwierdzić, że spełniony został jeden z warunków, o których mowa w ust. 3. Z kolei z treści art. 58 ust. 2 lit. e) rozporządzenia 2016/679 wynika, że każdemu organowi nadzorczemu przysługuje uprawnienie naprawcze w postaci nakazania administratorowi zawiadomienia osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych.

          Zgodnie z art. 58 ust. 2 lit. i) rozporządzenia 2016/679, każdemu organowi nadzorczemu przysługuje uprawnienie do zastosowania, oprócz lub zamiast innych środków naprawczych przewidzianych w art. 58 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, administracyjnej kary pieniężnej na mocy art. 83 rozporządzenia 2016/679, zależnie od okoliczności konkretnej sprawy. Prezes UODO stwierdza, że w rozpatrywanej sprawie zaistniały przesłanki uzasadniające nałożenie na Spółkę administracyjnej kary pieniężnej w oparciu o art. 83 ust. 4 lit. a) rozporządzenia 2016/679 stanowiący m.in., że naruszenie obowiązków administratora, o których mowa w art. 33 i 34 rozporządzenia 2016/679, podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości do 10 000 000 EURO, a w przypadku przedsiębiorstwa - w wysokości do 2% jego całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, przy czym zastosowanie ma kwota wyższa.

Stosownie do treści art. 83 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, administracyjne kary pieniężne nakłada się, zależnie od okoliczności każdego indywidualnego przypadku, oprócz lub zamiast środków, o których mowa w art. 58 ust. 2 lit. a) - h) oraz lit. j) rozporządzenia 2016/679. Decydując o nałożeniu na Spółkę administracyjnej kary pieniężnej Prezes UODO - stosownie do treści art. 83 ust. 2 lit. a) - k) rozporządzenia 2016/679 - wziął pod uwagę następujące okoliczności sprawy, stanowiące o konieczności zastosowania w niniejszej sprawie tego rodzaju sankcji oraz wpływające obciążająco na wymiar nałożonej administracyjnej kary pieniężnej:

1.     Charakter, wagę i czas trwania naruszenia przy uwzględnieniu charakteru, zakresu lub celu danego przetwarzania, liczby poszkodowanych osób, których dane dotyczą, oraz rozmiaru poniesionej przez nie szkody (art. 83 ust. 2 lit. a rozporządzenia 2016/679).  

W niniejszej sprawie stwierdzono naruszenie przepisu art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 (polegające na niezgłoszeniu Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych naruszenia ochrony danych osobowych bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia) oraz art. 34 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 (polegające na niezawiadomieniu o naruszeniu ochrony danych osobowych, bez zbędnej zwłoki osoby, której dane dotyczą). Związane są one ze zdarzeniem polegającym na udostępnieniu osobie nieuprawnionej umowy zawierającej dane osobowe Klientki Spółki w postaci: numeru PESEL wraz z imieniem i nazwiskiem oraz danymi teleadresowymi, a także adresem e-mail, co sprawia, że ma ono znaczną wagę i poważny charakter, ponieważ zdarzenie to może doprowadzić do szkód majątkowych lub niemajątkowych dla osoby, której dane zostały naruszone, a prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest wysokie. Podkreślić również należy, że z pisma z dnia [...] stycznia 2023 r., które Sąd Okręgowy w P. skierował do Prezesa UODO wynika, że Klientka Spółki wystąpiła z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych przez Spółkę. Wystąpienie Podmiotu Danych z roszczeniem zapłaty odszkodowania za poniesioną szkodę w opinii Prezesa UODO jedynie potwierdza, że przedstawiona w pismach Spółki ocena ryzyka dokonana w przedmiotowej sprawie uwzględnia jedynie perspektywę Administratora, a to oznacza, że nie uwzględnia perspektywy Klientki Spółki, która w wyniku naruszenia ochrony jej danych osobowych,  z wysokim prawdopodobieństwem, poniosła szkodę niemajątkową.

W niniejszej sprawie ustalono, że naruszenie dotyczyło danych osobowych jednej osoby. Taką liczbę osób dotkniętych naruszeniem, szczególnie wobec faktu, że Spółka – w związku ze skalą i zakresem swojej działalności - przetwarza dane osobowe bardzo dużej liczby klientów, należy uznać za niewielką, co niewątpliwie przemawia na korzyść Administratora. Nie wpływa to jednak na dokonaną, całościową ocenę wpływu tej przesłanki – jako obciążającej - na wymiar nakładanej kary.

Za okoliczność obciążającą Prezes UODO uznaje długi czas trwania naruszenia przez Spółkę przepisów rozporządzenia 2016/679. Od powzięcia przez Administratora informacji o naruszeniu, tj. [...] listopada 2020 r., kiedy to zostało mu doręczone pismo pełnomocnika Klientki Spółki, do dnia wydania niniejszej decyzji upłynęły niemal trzy lata, w trakcie których ryzyko naruszenia praw lub wolności osoby dotkniętej naruszeniem mogło się zrealizować, a czemu osoba ta nie mogła przeciwdziałać ze względu na niewywiązanie się przez Spółkę z obowiązku zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych Prezesowi UODO oraz z obowiązku powiadomienia o nim osoby, której dane dotyczą.

2.     Umyślny charakter naruszenia (art. 83 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/679).

Zgodnie z Wytycznymi Grupy Roboczej Art. 29 w sprawie stosowania i ustalania administracyjnych kar pieniężnych do celów rozporządzenia nr 2016/679 WP253 (przyjętymi w dniu 3 października 2017 r., zatwierdzonymi przez EROD w dniu 25 maja 2018 r.), umyślność „obejmuje zarówno wiedzę, jak i celowe działanie, w związku z cechami charakterystycznymi czynu zabronionego”. Spółka podjęła świadomą decyzję, by nie zawiadamiać o naruszeniu Prezesa UODO, jak i osoby, której dane dotyczą. Nie ulega wątpliwości, że Spółka, przetwarzając dane osobowe na masową skalę, musi mieć wiedzę w zakresie ochrony danych osobowych, obejmującą wiedzę o konsekwencjach stwierdzenia naruszenia ochrony danych osobowych skutkującego wysokim ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych (a wiedzy tej wymagać można nie tylko od administratora lecz również od powołanego przez niego inspektora ochrony danych). Niewątpliwie źródłem wiedzy dla Spółki w zakresie obowiązków związanych z naruszeniem ochrony danych osobowych jest również decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia 11 lutego 2021 r. (opisana poniżej, w punkcie 3), na którą skarga Spółki została oddalona prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 stycznia 2022 r. (sygn. akt II SA/Wa 1353/21). Nałożona ww. decyzją administracyjna kara pieniężna wraz z obszernym uzasadnieniem, w którym Prezes UODO powołał obowiązujące przepisy i wytyczne, zawiera niezbędne informacje o obowiązkach Administratora związanych ze stwierdzonym naruszeniem ochrony danych osobowych. Można więc uznać, że Administrator, będąc świadomym ciążącej na nim odpowiedzialności, zlekceważył swoje obowiązki związane z naruszeniem ochrony danych i zaniechał zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych Prezesowi UODO oraz zawiadomienia osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu. W końcu samo wszczęcie przez Prezesa UODO niniejszego postępowania w przedmiocie obowiązku zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu i zawiadomienia o naruszeniu osoby, której dane dotyczą, powinno nasunąć Administratorowi co najmniej wątpliwości, co do słuszności przyjętego przez niego stanowiska.

3.      Wszelkie stosowne wcześniejsze naruszenia ze strony administratora lub podmiotu przetwarzającego (art. 83 ust. 2 lit. e rozporządzenia 2016/679).

Prezes UODO prowadził już wcześniej postępowanie administracyjne wobec Spółki (opisane dalej w niniejszym punkcie) w przedmiocie naruszenia obowiązku wynikającego z art. 33 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 z uwagi na niezawiadomienie organu nadzorczego o naruszeniu ochrony danych osobowych w terminie 72 godzin od jego stwierdzenia. Decyzją z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. DKN.5131.7.2020.111638, Prezes UODO nałożył na Spółkę administracyjną karę pieniężną w wysokości 136.437,- PLN  za naruszenie tego przepisu rozporządzenia 2016/679. Powyższa decyzja, jak wspomniano w punkcie 2, została utrzymana w mocy wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia […] stycznia 2022 r., oddalającym skargę. Ponowne naruszenie przepisów rozporządzenia 2016/679 poprzez zaniechanie zawiadomienia Prezesa UODO o stwierdzonym naruszeniu ochrony danych osobowych świadczy o lekceważącym podejściu Spółki do obowiązków związanych z przetwarzaniem danych osobowych, bagatelizowaniu incydentu i niedostrzeganiu jego skutku dla Podmiotu Danych. Naruszenie przepisów rozporządzenia 2016/679, będące przedmiotem niniejszego postępowania, nie będące jak wskazano jednorazowym przypadkiem, zasługuje na negatywną ocenę, której wyrazem jest nałożenie na Spółkę administracyjnej kary pieniężnej.

4.      Stopień współpracy z organem nadzorczym w celu usunięcia naruszenia oraz złagodzenia jego ewentualnych negatywnych skutków (art. 83 ust. 2 lit. f rozporządzenia 2016/679).

W niniejszej sprawie Prezes UODO uznał za niezadowalającą współpracę z nim ze strony Spółki. Ocena ta dotyczy reakcji Administratora na pisma Prezesa UODO informujące o obowiązkach ciążących na administratorze w związku z naruszeniem ochrony danych, czy wreszcie wobec wszczęcia postępowania administracyjnego w przedmiocie obowiązku zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych i zawiadomienia o naruszeniu osoby, której dane dotyczą. Prawidłowe w ocenie Prezesa UODO działania (zgłoszenie naruszenia Prezesowi UODO i zawiadomienie o nim osoby, której dotyczyło naruszenie) nie zostały podjęte przez Spółkę nawet po wszczęciu przez Prezesa UODO postępowania administracyjnego w sprawie.

5.      Kategorie danych osobowych, których dotyczyło naruszenie (art. 83 ust. 2 lit. g rozporządzenia 2016/679).

Dane osobowe udostępnione osobie nieuprawnionej nie należą do szczególnych kategorii danych osobowych, o których mowa w art. 9 rozporządzenia 2016/679, jednakże fakt, iż w udostępnionej umowie łączącej strony zawarto szeroki ich zakres (imię i nazwisko, dane teleadresowe, adres e-mail, numer ewidencyjny PESEL oraz dane związane z faktem zawarcia umowy i jej treścią), wiąże się z wysokim ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Numer PESEL, czyli jedenastocyfrowy symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną, zawierający datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną, a więc ściśle powiązany ze sferą prywatną osoby fizycznej oraz podlegający również, jako krajowy numer identyfikacyjny, wyjątkowej ochronie na gruncie art. 87 rozporządzenia 2016/679, jest daną o szczególnym charakterze i takiej szczególnej ochrony wymaga. Nie ma innej, tak konkretnej danej, która by w sposób jednoznaczny identyfikowała osobę fizyczną. Nie bez powodu numer PESEL służy jako dana identyfikująca każdą osobę i jest powszechnie używany w kontaktach z różnymi instytucjami oraz w obiegu prawnym. Numer PESEL wraz z imieniem i nazwiskiem w sposób jednoznaczny identyfikuje osobę fizyczną, w sposób pozwalający przypisać negatywne skutki naruszenia (np. kradzież tożsamości, wyłudzenie pożyczki) tej konkretnej osobie.

Ustalając wysokość administracyjnej kary pieniężnej, Prezes UODO nie znalazł podstaw do uwzględnienia okoliczności łagodzących, mających wpływ na ostateczny wymiar kary. Wszystkie przesłanki wymienione w art. 83 ust. 2 lit. a)-j) rozporządzenia 2016/679 w ocenie organu nadzorczego stanowią albo przesłanki obciążające albo jedynie neutralne. Również stosując przesłankę wymienioną w art. 83 ust. 2 lit. k) rozporządzenia 2016/679 (nakazującą wzięcie pod uwagę wszelkich innych obciążających lub łagodzących czynników mających zastosowanie do okoliczności sprawy) nie znaleziono żadnych okoliczności łagodzących, a jedynie neutralne (co zostało odnotowane poniżej w pkt 6 dotyczącym osiągniętych bezpośrednio lub pośrednio w związku z naruszeniem korzyści finansowych lub unikniętych strat.

Inne, niżej wskazane okoliczności, o których mowa w art. 83 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, po dokonaniu oceny ich wpływu na stwierdzone w niniejszej sprawie naruszenie, zostały przez Prezesa UODO uznane za neutralne w jego ocenie, to znaczy nie mające ani obciążającego ani łagodzącego wpływu na wymiar orzeczonej administracyjnej kary pieniężnej:

1.      Działania podjęte przez administratora w celu zminimalizowania szkody poniesionej przez osoby, których dane dotyczą (art. 83 ust. 2 lit. c rozporządzenia 2016/679).

Na postawie zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego nie stwierdzono podjęcia przez Administratora takich działań.

2.      Stopień odpowiedzialności administratora z uwzględnieniem środków technicznych i organizacyjnych wdrożonych przez niego na mocy art. 25 i 32 (art. 83 ust. 2 lit. d rozporządzenia 2016/679).

Naruszenie przepisów rozporządzenia 2016/679 oceniane w niniejszym postępowaniu (niezgłoszenie Prezesowi UODO naruszenia ochrony danych osobowych oraz niezawiadomienie o naruszeniu ochrony danych osobowych osób, których dane dotyczą) nie ma związku ze stosowanymi przez administratora środkami technicznymi i organizacyjnymi.

3.      Sposób w jaki organ nadzorczy dowiedział się o naruszeniu (art. 83 ust. 2 lit. h rozporządzenia 2016/679).

Prezes UODO nie został poinformowany o naruszeniu ochrony danych osobowych stanowiącym przedmiot niniejszej sprawy zgodnie z przewidzianą dla takich sytuacji procedurą określoną w art. 33 rozporządzenia 2016/679.

O zaistnieniu przedmiotowego naruszenia związanego ze zdarzeniem polegającym na udostępnieniu przez Administratora umowy zawierającej dane osobowe nieuprawnionemu odbiorcy, Prezes UODO został poinformowany przez Sąd Okręgowy w P., przed którym toczy się postępowanie z powództwa Klientki Spółki w sprawie o roszczenie z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych. Brak zgłoszenia organowi nadzorczemu naruszenia ochrony danych osobowych oraz zawiadomienia osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych, jest jedynym przedmiotem niniejszego postępowania i w okolicznościach rozważanego stanu faktycznego organ nadzorczy przyjął, że przesłanki tej nie potraktuje jako okoliczności obciążającej.

4.      Przestrzeganie wcześniej zastosowanych w tej samej sprawie środków, o których mowa w art. 58 ust. 2 rozporządzenia 2016/679 (art. 83 ust. 2 lit. i rozporządzenia 2016/679).

Przed wydaniem niniejszej decyzji Prezes UODO nie stosował wobec Administratora w rozpatrywanej sprawie żadnych środków wymienionych w art. 58 ust. 2 rozporządzenia 2016/679, w związku z czym Administrator nie miał obowiązku podejmowania żadnych działań związanych z ich stosowaniem, a które to działania, poddane ocenie Prezesa UODO, mogłyby mieć obciążający lub łagodzący wpływ na ocenę stwierdzonego naruszenia.

5.      Stosowanie zatwierdzonych kodeksów postępowania na mocy art. 40 rozporządzenia 2016/679 lub zatwierdzonych mechanizmów certyfikacji na mocy art. 42 rozporządzenia 2016/679 (art. 83 ust 2 lit. j rozporządzenia 2016/679).

Administrator nie stosuje instrumentów, o których mowa w art. 40 i art. 42 rozporządzenia 2016/679. Ich przyjęcie, wdrożenie i stosowanie nie jest jednak - jak stanowią przepisy rozporządzenia 2016/679 - obowiązkowe dla administratorów i podmiotów przetwarzających, w związku z czym okoliczność ich niestosowania nie może być w niniejszej sprawie poczytana na niekorzyść Administratora. Na korzyść Administratora natomiast mogłaby być uwzględniona okoliczność przyjęcia i stosowania tego rodzaju instrumentów jako środków gwarantujących wyższy niż standardowy poziom ochrony przetwarzanych danych osobowych.

6.      Osiągnięte bezpośrednio lub pośrednio w związku z naruszeniem korzyści finansowe lub uniknięte straty (art. 83 ust. 2 lit. k rozporządzenia 2016/679).

Prezes UODO nie stwierdził, żeby Administrator w związku z naruszeniem odniósł jakiekolwiek korzyści finansowe lub uniknął tego rodzaju strat. Brak jest więc podstaw do traktowania tej okoliczności jako obciążającej Administratora. Stwierdzenie zaistnienia wymiernych korzyści finansowych wynikających z naruszenia przepisów rozporządzenia 2016/679 należałoby ocenić zdecydowanie negatywnie. Natomiast nieosiągnięcie przez Administratora takich korzyści, jako stan naturalny, niezależny od naruszenia i jego skutków, jest okolicznością, która z istoty rzeczy nie może być łagodzącą dla Administratora. Potwierdza to samo sformułowanie przepisu art. 83 ust. 2 lit. k) rozporządzenia 2016/679, który nakazuje organowi nadzorczemu zwrócić należytą uwagę na korzyści „osiągnięte” - zaistniałe po stronie podmiotu dokonującego naruszenia.

Prezes UODO nie dostrzega innych obciążających lub łagodzących czynników mających zastosowanie do okoliczności niniejszej sprawy.     

W ocenie Prezesa UODO zastosowana administracyjna kara pieniężna spełnia w ustalonych okolicznościach niniejszej sprawy funkcje, o których mowa w art. 83 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, tzn. jest w tym indywidualnym przypadku skuteczna, proporcjonalna i odstraszająca.

Biorąc pod uwagę administracyjną karę pieniężną nałożoną na Spółkę poprzednią decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (sygn. DKN.5131.7.2020), należy przyjąć, że jej wysokość nie była skuteczna, dlatego Prezes UODO zdecydował się na zwiększenie wysokości kary nałożonej niniejszą decyzją. Kara będzie skuteczna, jeżeli jej nałożenie doprowadzi do tego, że Spółka, profesjonalnie i na skalę masową przetwarzająca dane osobowe, w przyszłości będzie wywiązywała się ze swoich obowiązków z zakresu ochrony danych osobowych, w szczególności w zakresie zgłaszania naruszenia ochrony danych osobowych Prezesowi UODO oraz zawiadamiania o naruszeniu ochrony danych osobowych osób, których dotyczyło naruszenie.

W ocenie Prezesa UODO administracyjna kara pieniężna spełni funkcję represyjną, jako że stanowić będzie odpowiedź na naruszenie przez Spółkę przepisów rozporządzenia 2016/679. Będzie również spełniać funkcję prewencyjną; w ocenie Prezesa UODO wskaże bowiem zarówno Spółce, jak i innym administratorom danych, na naganność lekceważenia obowiązków administratorów związanych z zaistnieniem naruszenia ochrony danych osobowych, a mających na celu przecież zapobieżenie jego negatywnym i często dotkliwym dla osób, których naruszenie dotyczy, skutkom, a także usunięcie tych skutków lub przynajmniej ograniczenie. 

Stosownie do treści art. 103 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1781), zwanej dalej „uodo”, równowartość wyrażonych w euro kwot, o których mowa w art. 83 rozporządzenia 2016/679, oblicza się w złotych według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w tabeli kursów na dzień 28 stycznia każdego roku, a w przypadku gdy w danym roku Narodowy Bank Polski nie ogłasza średniego kursu euro w dniu 28 stycznia - według średniego kursu euro ogłoszonego w najbliższej po tej dacie tabeli kursów Narodowego Banku Polskiego.

Mając powyższe na uwadze, Prezes UODO, na podstawie art. 83 ust. 4 lit. a) w związku z art. 103 uodo, za naruszenie opisane w sentencji niniejszej decyzji, nałożył na Spółkę - stosując średni kurs euro z dnia 30 stycznia 2023 r. (1 EUR = 4,7160 PLN)
- administracyjną karę pieniężną w kwocie 282.960,-PLN (co stanowi równowartość 60.000,-EUR).

W ocenie Prezesa UODO, zastosowana kara pieniężna w wysokości 282.960,- PLN (słownie: dwieście osiemdziesiąt dwa tysiące dziewięćset sześćdziesiąt złotych), spełnia w ustalonych okolicznościach niniejszej sprawy przesłanki, o których mowa w art. 83 ust. 1 rozporządzenia 2016/679 ze względu na powagę stwierdzonego naruszenia w kontekście podstawowego celu rozporządzenia 2016/679 - ochrony podstawowych praw i wolności osób fizycznych, w szczególności prawa do ochrony danych osobowych. Odnosząc się do wysokości wymierzonej Spółce administracyjnej kary pieniężnej, Prezes UODO uznał, iż jest ona proporcjonalna do sytuacji finansowej Administratora i nie będzie stanowiła dla niego nadmiernego obciążenia. Z przedstawionego przez Administratora sprawozdania finansowego wynika, że przychody Spółki ze sprzedaży netto w 2022 r. wyniosły 12.395.706.000-PLN, w związku z czym kwota nałożonej w niniejszej sprawie administracyjnej kary pieniężnej stanowi ok. 0,002 % ww. kwoty wpływów. Jednocześnie warto podkreślić, że kwota nałożonej kary 282.960,00 PLN to jedynie ok. 0,11% maksymalnej wysokości kary, którą Prezes UODO mógł - stosując zgodnie z art. 83 ust. 4 rozporządzenia 2016/679 maksimum kary w wysokości do 2% całkowitego rocznego obrotu z poprzedniego roku obrotowego (tj. 247.917.120,- PLN) - nałożyć na Spółkę za stwierdzone w niniejszej sprawie naruszenia.

Wysokość kary została bowiem określona na takim poziomie, aby z jednej strony stanowiła adekwatną reakcję organu nadzorczego na stopień naruszenia obowiązków administratora, z drugiej jednak strony nie powodowała sytuacji, w której konieczność uiszczenia kary finansowej pociągnie za sobą negatywne następstwa, w postaci znaczącej redukcji zatrudnienia bądź istotnego spadku obrotów Spółki. Zdaniem Prezesa UODO, Spółka powinna i jest w stanie ponieść konsekwencje swoich zaniedbań w sferze ochrony danych, o czym świadczy chociażby sprawozdanie finansowe Spółki, przesłane do Prezesa UODO w dniu 26 maja 2023 r.

W tym stanie faktycznym i prawnym Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych rozstrzygnął, jak w sentencji.

 

Decyzja jest ostateczna. Od decyzji stronie przysługuje prawo wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w terminie 30 dni od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (adres: ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa). Od skargi należy wnieść wpis stosunkowy, zgodnie z art. 231 w związku z art. 233 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 259). Strona (osoba fizyczna, osoba prawna, inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej) ma prawo ubiegać się o prawo pomocy, które obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Prawo pomocy może być przyznane na wniosek Strony złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Wniosek jest wolny od opłat sądowych.

Zgodnie z art. 105 ust. 1 uodo, administracyjną karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia upływu terminu na wniesienie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, albo od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego, na rachunek bankowy Urzędu Ochrony Danych Osobowych w NBP O/O Warszawa nr 28 1010 1010 0028 8622 3100 0000. Ponadto, zgodnie z art. 105 ust. 2 ww. ustawy Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych może, na uzasadniony wniosek podmiotu ukaranego odroczyć termin uiszczenia administracyjnej kary pieniężnej albo rozłożyć ją na raty. W przypadku odroczenia terminu uiszczenia administracyjnej kary pieniężnej albo rozłożenia jej na raty, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nalicza od nieuiszczonej kwoty odsetki w stosunku rocznym, przy zastosowaniu obniżonej stawki odsetek za zwłokę, ogłaszanej na podstawie art. 56d ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r., poz. 2651, ze zm.), od dnia następującego po dniu złożenia wniosku.

Zgodnie z art. 74 uodo, wniesienie przez stronę skargi do sądu administracyjnego wstrzymuje wykonanie decyzji w zakresie administracyjnej kary pieniężnej.